Zmarł Czesław Pańczak (1.05.1954 – 11.04.2020)

W Wielką Sobotę, 11.04.2020 r., zmarł Czesław Pańczak harmonista Kapeli Pańczaków. Czesław Pańczak urodził się 1.05.1954 w Sadach koło Rdzuchowa.

Kapelę Pańczaków tworzy dwóch braci: grający na harmonii trzyrzędowej Czesław Pańczak oraz barabanista Józef Pańczak. Pochodzą z Sadów koło Rdzuchowa, uważanego za jeden z centralnych ośrodków muzyki wiejskiej Radomskiego w XX wieku. Wychowani zostali w rodzinie, w której muzyka stanowiła stały element codzienności, a gra na instrumentach wydawała się czymś naturalnym i powszednim. Ich ojciec Stanisław Pańczak oraz stryj Franciszek Pańczak byli skrzypkami. Z kolei stryj Ignacy Pańczak grał na basach i bębenku. W kolejnym pokoleniu, poza Czesławem i Józefem, predyspozycje muzyczne miało jeszcze dwoje ich rodzeństwa: siostra Wanda, która wzorem ojca sięgnęła po skrzypce oraz brat Jan, który wybrał akordeon i baraban.

Roli wiejskiego muzykanta jako pierwszy podjął się starszy z braci, Józef Pańczak. Zaczynał w wieku piętnastu lat od przygrywania na barabanie akordeoniście Józefowi Wójcikowi z Przystałowic Dużych na organizowanych przez szkoły zabawach. Niedługo potem był już zapraszany do barabanienia na małych weselach. Momentem przełomowym dla Józefa Pańczaka okazała się propozycja dołączenia do składu kapeli znanego harmonisty Henryka Gwiazdy z Ligęzowa. Unowocześnione instrumentarium kapeli wymagało od niego porzucenia barabanu na rzecz perkusji. Gdy po dwóch latach jego miejsce w kapeli zajął syn lidera Czesław, Józef Pańczak zaczął grywać z muzykantami ze Rdzuchowa Walentym i Mieczysławem Kędzierskimi oraz Józefem Papisem z Przystałowic Dużych. Najdłużej związany był z pochodzącymi z Przystałowic Małych Piotrem Gacą i jego bratem Janem. Wspólnie grywali od końca lat 60. do 1976 roku, kiedy to Józef Pańczak przeprowadził się do podwarszawskiego Mysiadła. Zmiana miejsca zamieszkania oznaczała dla niego wieloletnią przerwę w graniu.

Pierwszym instrumentem, po który sięgnął młodszy z braci Czesław Pańczak był akordeon. Po kilku mało satysfakcjonujących lekcjach na kółku muzycznym, na które zaczął uczęszczać w I klasie szkoły średniej, postanowił nauczyć się grać samodzielnie. Sprostał temu zadaniu jedynie dzięki słuchowi muzycznemu oraz ogromnemu zapałowi. Rok później za pierwsze zarobione przez siebie pieniądze kupił harmonię trzyrzędową, która jako instrument bardziej dostosowany do specyfiki muzyki wiejskiej i umożliwiający „dokładniejsze” odgrywanie poszczególnych melodii, lepiej też odpowiadała gustowi muzykanta.

W swoich rodzinnych stronach Czesław Pańczak należał do grona muzykantów stosunkowo krótko, bo zaledwie cztery lata. Naukę gry na instrumencie rozpoczął w 1970 roku w wieku szesnastu lat a już w 1974 roku przeprowadził się do Mysiadła, w którym mieszka do dziś. Tak krótki okres czasu, w którym dał się poznać w okolicy jako harmonista, nie pozwolił mu na przejście z etapu muzykanta grającego na zabawach do etapu cieszącego się prestiżem harmonisty weselnego. Dopiero liczne festyny, konkursy i przeglądy kapel (w których zaczął brać udział po 2005 roku) dały szerszej publiczności obraz jego potencjału oraz umiejętności muzycznych, których wartość wzbogacała znajomość repertuaru tradycyjnych melodii tanecznych. Zaczął wówczas grać z najlepszymi skrzypkami z Radomskiego Piotrem Gacą i Janem Gacą, konsekwentnie zdobywając najważniejsze nagrody na wszystkich liczących się konkursach adresowanych do wiejskich kapel. W tym czasie bracia Czesław i Józef Pańczakowie połączyli już swe siły, grając na stałe w jednej kapeli.

Te dwa etapy w życiu muzykanta przedzielał okres okazjonalnego grywania na spotkaniach w gronie najbliższych bądź podczas wizyt w rodzinnych stronach. Na okres kilkunastu lat zarzucił granie całkowicie, co było wynikiem żałoby po śmierci rodziców i teściowej.

Dopiero spotkanie ze skrzypkiem Piotrem Gacą podczas wakacji w Sadach w 2003 roku stało się dla niego potężnym impulsem, by powrócić do grania muzyki, w której się wychował i w której zawsze znajdował szczególne upodobanie. Ludowe melodie grywał od tej pory w mniej naturalnym kontekście, za to z całą intensywnością jakiej brakowało w jego młodzieńczych latach. Wspólnie z bratem Józefem stworzyli duet, uzupełniany zamiennie przez skrzypków Jana lub Piotra Gaców. Po ich śmierci (kolejno: w 2013 i w 2017 r.) muzykanci z „Kapeli Pańczaków” najczęściej występują z Adamem Tarnowskim z Janiszewa oraz Janem Kmitą z Przystałowic Małych.

Wybrane nagrody i wyróżnienia:

• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Piotra Gacy na II Spotkaniach z Folklorem im. Stanisława Stępniaka (Wieniawa, 20.07.2008 r.),
• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Piotra Gacy na V Przeglądzie Kapel Weselnych im. Antoniego i Adama Wyrwińskich (Pawłów, 9.10.2010 r.),
• II miejsce dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy na IV Spotkaniach z Folklorem im. Stanisława Stępniaka (Wieniawa, 19.07.2010 r.),
• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy na 52. Dniach Kolbergowskich XII Mazowieckim Przeglądzie Folkloru (Przysucha, 5.06.2011 r.), nagroda główna „Baszta” dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy na 45. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych (Kazimierz Dolny nad Wisłą, 24 - 26.06.2011 r.),
• II miejsce dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy w XVIII Konkursie Kapel i Śpiewaków Ludowych Regionów Nadwiślańskich „Powiślaki” (Maciejowice, 4 - 5.06.2011 r.),
• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy na V Spotkaniach z Folklorem im. Stanisława Stępniaka (Wieniawa, 17.07.2011 r.),
• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy na VII Spotkaniach z Folklorem im. Stanisława Stępniaka, (Wieniawa, 21.07.2013 r.),
• I nagroda dla Kapeli Pańczaków i Jana Gacy w XX Konkursie Kapel i Śpiewaków Ludowych Regionów Nadwiślańskich „Powiślaki” (Maciejowice, 8.06.2013 r.),
• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Piotra Gacy na IX Przeglądzie Kapel Weselnych im. Antoniego i Adama Wyrwińskich (Pawłów, 21.10.2014 r.), I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Jana Kmity na 56. Dniach Kolbergowskich XVI Mazowieckim Przeglądzie Folkloru (Przysucha, 7.06.2014 r.),
• I nagroda dla Kapeli Pańczaków i Jana Kmity na 49. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych (Kazimierz Dolny nad Wisłą, 25 - 28.06.2015 r.),
• II miejsce dla Kapeli Pańczaków i Piotra Gacy na 57. Dniach Kolbergowskich XVII Mazowieckim Przeglądzie Folkloru (Przysucha, 5.06.2016 r.),
• II miejsce dla Kapeli Pańczaków i Piotra Gacy na XI Przeglądzie Kapel Weselnych im. Antoniego i Adama Wyrwińskich (Pawłów, 8.10.2016 r.),
• II miejsce dla Kapeli Pańczaków i Stanisława Lewandowskiego w XXIV Konkursie Kapel i Śpiewaków Ludowych Regionów Nadwiślańskich „Powiślaki” (Maciejowice, 10.06.2017 r.),
• I miejsce dla Kapeli Pańczaków i Adama Tarnowskiego na 58. Dniach Kolbergowskich XVIII Mazowieckim Przeglądzie Folkloru (Przysucha, 4.06.2017 r.),
• I miejsce dla Adama Tarnowskiego i Kapeli Pańczaków w 59. Dniach Kolbergowskich XVIII Mazowieckim Przeglądzie Folkloru (Przysucha, 3.06.2018 r.).

Aleksandra Żytnicka