Zamknij

Wspomnienie świętej Barbary

Wspomnienie świętej Barbary

Na początku adwentu, 4 grudnia, przypada wspomnienie świętej Barbary. Chociaż od średniowiecza należy do grona najpopularniejszych świętych, niewiele wiadomo o jej życiu, nie ma nawet historycznych dowodów, że w ogóle istniała – jej losy są narosłymi w ciągu wieków legendami.

Według podań była jedynym dzieckiem Dioskura – bogatego poganina z Nikomedii w Bitynii (obecnie Turcja). Żyła za panowania cesarza rzymskiego Maksymiana Galeriusza, w czasach krwawych prześladowań chrześcijan. W tajemnicy przed ojcem przyjęła chrzest i złożyła śluby czystości, za co została przez niego uwięziona w wieży, gdzie głodem i groźbami próbował zmusić ją do wyrzeczenia się wiary. Gdy nie przyniosło to skutku, postawił ją przed sądem. Sędzia rozkazał ją torturować, a gdy zrozumiał, że nic tym nie osiągnie, wydał wyrok, by ściąć Barbarę mieczem, a jego wykonawcą miał być ojciec świętej. Podobno chwilę po tym, jak odłożył miecz, sam zginął od uderzenia pioruna – na znak gniewu Bożego i kary.  

Kult świętej Barbary, dziewicy i męczennicy, rozwijał się od VI wieku – najpierw we Wschodnim Kościele, a później w Zachodnim. Wchodziła w poczet 14 Świętych Orędowników, którzy „pełnili stały dyżur ratowniczy nad światem”. W ikonografii ukazywana jest w długiej, pofałdowanej tunice, często w płaszczu, z koroną na głowie, niekiedy w czepku. W ręku trzyma kielich z hostią lub monstrancję (według jednej z legend tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej komunię święta). Przedstawiana jest też z palmą męczeństwa i mieczem, którym została ścięta. Często w tle może widnieć wieża, w której była więziona (z trzema oknami symbolizującymi Trójcę Świętą). Jej atrybutami są: anioł z gałązką palmową, kielich, księga, palma męczeństwa, wieża, miecz.

Świętą Barbarę uważano głównie za patronkę dobrej śmierci. Wierzono, że chroni od nagłego i niespodziewanego zgonu oraz że jej wstawiennictwo pozwala zakończyć życie w pojednaniu z Bogiem. To przeświadczenie sprawiło, że stała się bliska ludziom uprawiającym niebezpieczne zawody, narażonym na taki rodzaj śmierci. Do grupy tej zaliczano profesje, które miały styczność z żywiołami. Za swoją opiekunkę obierali ją więc: górnicy, hutnicy, kamieniarze, murarze, żołnierze, strażacy, ludwisarze, kowale, artylerzyści, saperzy, ale i więźniowie. Pod jej opiekę uciekali się rybacy, flisacy i marynarze. W latach okupacji niemieckiej, a później stanu wojennego, świętej Barbarze, patronce „wszystkich ludzi podziemia”, polecała się konspiracja polska – partyzanci i działacze opozycji politycznej.

Szczególnie upodobały ją sobie środowiska górnicze i wodniackie. Tak samo znane jest przysłowie „Barbórka święta o górnikach pamięta”, jak „Barbara święta o rybkach pamięta”. W kopalniach węgla, rud żelaza czy żupach solnych do dziś można spotkać poświęcone jej kapliczki, górnicy polecają się opiece świętej schodząc na szychtę. Dzień 4 grudnia, zwany Barbórką, jest dla nich wielkim świętem, obchodzonym uroczyście z zachowaniem wielu zwyczajów. Dawniej w tym dniu młodzi adepci stanu górniczego przyjmowani byli do grona rębaczy. Charakterystyczny był zwyczaj skoku przez skórę, zwaną łatą, po którym nowicjusze tradycyjnie wkupywali się poczęstunkiem: „krupniokami”, piwem, wódką. Na Pomorzu wizerunki świętej wisiały w domach, w pobliżu portów i przystani rybackich, morskich i śródlądowych, stawiano kapliczki jej poświęcone. Umieszczano też jej wizerunek na łodziach.

W tradycji ludowej święta Barbara występuje nie tylko jako patronka dobrej śmierci, ale też życia rodzinnego. Miała pod swoją pieczą cnotliwe panny na wydaniu i ich narzeczonych (którzy do niej właśnie uciekali się z prośbami o odroczenie służby wojskowej). Opiekowała się kaplicami cmentarnymi, broniła przed chorobami, epidemiami – zwłaszcza „czarną zarazą” (ospą), a także przed pożarami, burzami, uderzeniem pioruna (być może było to nawiązanie do rodzaju śmierci jej ojca).

Wspomnienie świętej kończyło okres wróżb matrymonialnych (trwających często od katarzynek, czyli nocy z 24 na 25 listopada). Dziewczęta umieszczały w tym dniu gałązki wiśni, czereśni lub śliwy w dzbanku z wodą – jeśli zakwitły na Boże Narodzenie, oznaczało to pomyślną wróżbę, czyli szybkie zamążpójście. Odczytywano to również jako wróżbę obfitości zbiorów owoców w przyszłym roku.

Z pogody panującej w dniu świętej przepowiadano, jaka będzie zima oraz Święta Bożego Narodzenia. Wiąże się z tym wiele przysłów: „Barbara po lodzie, Boże Narodzenie po wodzie” (i odwrotnie), „Niech każda pamięta – jaka Barbara, takie święta”, „Barbara mrozi, Mikołaj lód wozi”, „We świętą Barbarę duży mróz, to na zimę gotuj wóz; a jak roztajanie, to gotuj sanie”, „Na Barbarę miękko, szykuj sanie prędko”. Może warto przyjrzeć się dzisiejszej aurze i samemu przekonać się o ich wiarygodności?

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .