Zamknij

„Święcone” i wielkanocne śniadanie

„Święcone” i wielkanocne śniadanie

Na wsi w przeddzień zmartwychwstania Jezusa, w Wielką Sobotę tradycyjnie miało miejsce uroczyste poświęcenie pokarmów. Opowiadają o tym wywiady gromadzone i archiwizowane w Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu od lat 80. XX w.

Jeszcze w okresie międzywojennym święcono wszystkie potrawy, które miały się pojawić na wielkanocnym stole. Jedzenie wkładano do drewnianej niecki przyozdobionej gładkim, białym obrusem oraz zielonymi gałązkami. Gdy w najbliższej okolicy nie znajdował się kościół, tak przygotowaną święconkę zanoszono do jednego gospodarstwa, pobliskiej świetlicy lub wyznaczano inne miejsce np. przy przydrożnej kapliczce, gdzie odbywało się zbiorowe poświęcenie jadła. Dopiero później zrezygnowano z niecek oraz święcenia całego wielkanocnego pożywienia, na rzecz symbolicznych ilości potraw, wtedy „na talerzu się układało jajka, chlebek, pętko kiełbasy dookoła. Bo tam chrzan musiał być specjalnie na tym starty. No sól, chleba kawałek. To już obowiązkowo. I to było na talerzach i do tego. I ksiądz chodził. Zanosiło się do jednego domu”. Po II wojnie zaczęły przeważać małe, wiklinowe koszyczki przystrajane „forsycją, kokardami, borowinką albo borówkami” oraz ozdobnymi serwetkami.

Święconkę przygotowywała każda gospodyni po swojemu, trzymając się zasady, by w koszyczku znajdowało się po kawałeczku podstawowych potraw. Do stałych składników wielkanocnego święconego należały przede wszystkim jajka, chrzan, sól, chleb, babka oraz kiełbasa lub inna wędlina. W koszyczku można było znaleźć również cukrowego lub glinianego baranka, ocet, pieprz, a nawet masło i ser. Każdy drobiazg przeznaczony do poświęcenia miał znaczenie symboliczne.

Jajka wielkanocne oznaczają odradzające się życie, chrzan przypomina o cierpieniu i męczeńskiej śmierci Chrystusa, sól to symbol trwałości i potężny środek zabezpieczający przed złem i zepsuciem, chleb to ciało Jezusa i najważniejszy pokarm w naszej kulturze, zaś mięso oznacza dobrobyt i dostatek.

Poświęcony pokarm tradycyjnie mógł być spożywany dopiero następnego dnia - w Niedzielę Wielkanocną. Wierzono, „że mrówki się pokazują w domu, jak jest wcześniej święconko ruszone” lub „że mrówki są dlatego jak się przestawia święconkę”. Po powrocie z mszy rezurekcyjnej w Niedzielę Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, zanim rozpocznie się długo wyczekiwane, uroczyste śniadanie „bierze się jajko i życzenia się składa i dzielimy się nim”. Panowało przekonanie, że święcone trzeba zjeść całe, by przez kolejny rok panował w domu dobrobyt i niczego nie brakowało.

Śniadanie wielkanocne składało się z „barszczu białego ze święconym jajkiem, kiełbaski, wszystkich wędzonek i koniecznie chrzanu”. Barszcz gotowany był „na kiełbasie albo na mięsie wieprzowym […]. To smaczny taki barszczyk był na takim mięsie, przyprawiony swoją śmietaną, no i chleb do tego, no i to było śniadanie.”

Żadne resztki święconki nie mogły się zmarnować „bo to jest przecież grzech rzucić, bo jest  święcone”, dlatego skorupki jaj, kości, a nawet gałązki zdobiące koszyczki powinny być odpowiednio wykorzystane. Używało się ich podczas zabiegów zaklinających urodzaj, np. „skorupki daje się kurom albo się pali. […] Obsypują jeszcze wkoło mieszkanie, żeby nie dochodziło do nieszczęść” lub „biorą skorupki i jak sadzą ziemianki na polu, to zakopują, żeby był urodzaj na ziemniaki. […] U nas to się jeszcze i kurom daje żeby niosły jajka”.

Zwyczaj święcenia pokarmów chociaż w nieco zubożałej symbolicznie formie, znany jest i praktykowany w niemal całej Polsce. Śniadanie wielkanocne rozpoczyna uroczyste dzielenie się święconym jajkiem, a podczas śniadania wielkanocnego nadal króluje barszcz z jajkami i kiełbasą.

 

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .