W jubileuszowych obchodach 100-lecia Valašského muzeum v přírodě uczestniczy również przedstawiciel Muzeum Wsi Radomskiej – Zastępca Dyrektora Zbigniew Skuza, który reprezentuje polską stronę w wyjątkowym wydarzeniu celebrującym dziedzictwo kulturowe Moraw.
Skansen w Rožnovie pod Radhoštěm, położony w kraju zlińskim w Czechach, to jeden z najważniejszych ośrodków muzealnych w tej części Europy. Założony w 1925 roku przez braci Aloisa i Bohumíra Jaroňków, Valašské muzeum v přírodě jest drugim najstarszym, a zarazem największym skansenem w Czechach. Od 1995 roku znajduje się na liście narodowych zabytków kultury Republiki Czeskiej. Muzeum dedykowane jest materialnej kulturze wołoskiej – unikalnemu dziedzictwu górali z Morawskiej Wołoszczyzny.
Trzy światy tradycji – zwiedzanie skansenu
Valašské muzeum v přírodě składa się z trzech autonomicznych części, z których każda prezentuje inny aspekt życia w regionie.
Wołoska Wioska (cz. Valašská dědina)
Największa część skansenu została udostępniona zwiedzającym w 1972 roku, choć pierwsze budynki pojawiły się tu już dekadę wcześniej. Na zboczu wzgórza zbudowano ponad 70 autentycznych obiektów tworzących typową wieś wołoską: szkołę, kuźnię, młyn, wiatrak, warsztaty rzemieślnicze i gospodarstwa. We wnętrzach domów odwzorowano życie z połowy XIX wieku, a zabudowa gospodarska wzbogacona jest o tradycyjną hodowlę owiec wołoskich, bydła i drobiu oraz uprawy lokalnych odmian roślin.
Szczególnym elementem jest prezentacja tzw. gospodarki szałaśniczej – typowego dla regionu sposobu wypasu owiec i kóz na nieużytkach. Można tu zobaczyć trzy typy obiektów pasterskich: kolibę z Černé hory, bacówkę z Karolinki – Rákošového oraz mobilną kolibę na płozach z Nedašova u stóp Białych Karpat.
Młyńska Dolina (cz. Mlýnská dolina)
Otwarta w 1982 roku, to najmłodsza część muzeum, prezentująca tradycyjne techniki i urządzenia wykorzystujące energię wody. Zwiedzanie możliwe jest wyłącznie z przewodnikiem (czas trwania: 1 godzina). Na odwiedzających czekają młyn wodny, folusz do spilśniania sukna, trak do cięcia drewna, olejarnia, kuźnie – w tym unikatowa kuźnia z Ostrawicy napędzana kołem wodnym – oraz dom robotnika leśnego.
Ciekawym punktem tej części muzeum jest „żywy dom” – przestrzeń edukacyjna do prowadzenia warsztatów i zajęć w realistycznym otoczeniu. Zwiedzający mogą obserwować pracę urządzeń i procesy takie jak mielenie zboża, cięcie drewna, tłoczenie oleju czy obróbka żelaza.
Drewniane Miasteczko (cz. Dřevěné městečko)
To najstarsza część skansenu, zainicjowana przez Bohumíra Jaroňka już w 1925 roku. Zainstalowano tu XVIII-wieczny ratusz z Rožnova i inne historyczne budynki, tworząc obraz małego miasteczka z przełomu XIX i XX wieku. Drewniane Miasteczko tętni życiem szczególnie latem – w każdy weekend odbywają się tu pokazy rzemiosła, koncerty, występy folklorystyczne oraz międzynarodowe festiwale kultury ludowej.
Wśród obiektów wyróżnia się tradycyjna czeska gospoda „Na posledním groši”, serwująca lokalne potrawy i piwo w autentycznym wystroju wnętrz.
Dziedzictwo, które inspiruje
Valašské muzeum v přírodě nie tylko chroni dziedzictwo regionu Morawskiej Wołoszczyzny, ale również inspiruje muzea etnograficzne w całej Europie. Jego setna rocznica to doskonała okazja do przypomnienia, jak ważna jest ochrona dziedzictwa materialnego i niematerialnego, a także do budowania międzynarodowych relacji między muzeami.
Obecność przedstawicieli z Polski, w tym Zbigniewa Skuzy z Muzeum Wsi Radomskiej, podkreśla znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego Europy Środkowej i potrzebę dalszej współpracy w jego ochronie i promocji.
