Zamknij

Kowalstwo

Kowalstwo - sztuka i rzemiosło

Kowalstwo, przez wiele lat było jedynym dostarczycielem wyrobów żelaznych, narzędzi niezbędnych w gospodarstwie wiejskim. Rozkwit kowalstwa wiejskiego przypada na drugą połowę XIX wieku, kiedy pojawiać zaczęło się tanie żelazo fabryczne. W jednej wsi funkcjonowało wówczas nawet kilka kuźni. Kowale rekrutowali się z różnych środowisk, różne mieli także przygotowanie fachowe.

W kowalstwie ludowym nigdy nie było odrębnej specjalizacji artystycznej, ale każdy kowal znający swoje rzemiosło zajmował się wyrobem zdobionych przedmiotów. Wyroby te, odmienne wprawdzie od wyrobów miejskich kowali powstających w tym samym okresie historycznym , maja raczej prostą i ograniczoną ornamentykę, z pewnością jednak stanowią specyficzne przykłady ludowej sztuki dekoracyjnej.
Jedną z najbardziej charakterystycznych technik zdobienia powierzchni jest wytłaczanie ornamentu stemplami. Były one wykonywane specjalnie o tego celu : z motywami gwiazdki, półksiężyca, rozetki, literami cyframi albo rolę tę pełniły niektóre narzędzia kowalskie (przecinaki, punktaki).
Inwencja artystyczna znalazła wyraz żelaznych detalach architektonicznych, takich jak: kotwiczki (rodzaj krat w okienkach komór i spichlerzy), zawiasy drzwiowe (pasowe, esowe, tarczowe), na których osadzano drzwi ramy okien, wrota stodół czy stosowano je w meblarstwie. Ozdobne okucia występowały także w kufrach i skrzyniach. Walorów plastycznym nie sposób odmówić także żelaznym przedmiotom gospodarstwa domowego: krzesiwom, kagankom, świecznikom, podstawkom pod żelazka a zwłaszcza charakterystycznym tasakom do mięsa. Tasaki zdobione były najczęściej formami zoomorficznymi- najczęściej stylizowaną sylwetką psa, lisa, konia, ptaka.
Zdobione wyroby kowalskie obejmowały także przedmioty kultowe takie jak żelazne krzyże, wykonywane od co najmniej XVIII w. Były one umieszczane na wierzchołkach drewnianych krzyży przydrożnych i kapliczek.
Do największych osiągnięć artystycznych kowalstwa ludowego należały ozdobne okucia wozów, szczególnie w miejscu połączenia dyszla z podwoziem (na tzw. śnicach ) zdobione ornamentem stempelkowym. Charakterystyczny był też sposób dekoracji zakończenia dyszla, gdzie zaczep od uprzęży przybierał interesujące plastycznie formy zwierzęce – jaszczurki, węża, leżącego psa.

 

Przysłowia związane z kowalstwem:

  • „Kowal klepie, póki ciepłe”, (NKPP, T. II, s. 171, PIW 1970),
  • „Kowale, gdy się zejdą, mówią więc o kleszczach”, (NKPP, T. II. S. 172, PIW 1970),
  • „Na to ma kowal kleszcze, żeby sobie rąk nie spalił”, (NKPP, T. II. S. 172, PIW 1970),
  • „Na to kowal kleszcze trzyma, aby go nie piekło", (NKPP, T. II, s. 173, PIW 1970),
  • „Kuj żelazo póki gorące”, (NKPP, T. III, s. 941, PIW 1972),
  • „Wtedy żelazo kują, kiedy rozpalone”, (NKPP, T. III, s. 941, PIW 1972),
  • „Wszyscyśmy z jednej kuźnie”, (NKPP, T. II, s. 261, PIW 1970),
  • „…Kowal bije młotem,
    Nad swoim żywotem,
    Spod mojego młota,
    Lecą iskry złota…”, (Łoś Henryk Eugeniusz, IV rocznik Muzeum w Częstochowie, Zeszyt Etnograficzny nr 1, Studia nad kowalstwem wiejskim, s. 101, Częstochowa 1974).

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .