Zamknij

Kapliczki i figury fatimskie w Radomiu

Kapliczki i figury fatimskie w Radomiu

Miniona setna rocznica objawienia Matki Bożej w Fatimie wydaje się być dobrą okazją do zbadania przestrzeni sakralnej Radomia pod kątem występowania w niej ikonografii i pamiątek fatimskich.

Miniona setna rocznica objawienia Matki Bożej w Fatimie wydaje się być dobrą okazją do zbadania przestrzeni sakralnej Radomia pod kątem występowania w niej ikonografii i pamiątek fatimskich. Choć wizerunek Matki Bożej Fatimskiej jest stosunkowo młody, a sam Jej kult w Polsce jeszcze młodszy, jak się okazuje, materialnych fatimskich śladów w Radomiu jest całkiem sporo. Bliższe przyjrzenie się im uzmysławia, że także w dzisiejszych czasach, już w XXI w., występuje zjawisko rozwoju pewnego określonego konkretnymi ramami kultu i powstawania w związku z nim odrębnej grupy obiektów małej architektury sakralnej. Warto się nad nimi na chwilę zatrzymać i na ich przykładzie prześledzić historię lokalnego rozwoju kultu Matki Bożej. Tej, która przed wiekiem objawiła się trojgu pastuszkom na portugalskiej prowincji, a dziś odbiera cześć także „nad Mleczną”.

Opisane niżej obiekty stanowią pamiątkę objawienia Matki Bożej, jakie miały miejsce od 13 maja do 13 października 1917 r. w portugalskiej miejscowości Fatima. Maryja ukazała się trojgu dzieci: rodzeństwu Hiacyncie i Franciszkowi Marto oraz ich krewnej Łucji dos Santos. Pierwszych dwoje dzieci zmarło niedługo po objawieniach. W 2000 r. beatyfikował ich papież Jan Paweł II, w tym roku zaś, podczas pielgrzymki do Fatimy papieża Franciszka, zostali ogłoszeni świętymi. Zupełnie inaczej potoczyły się losy Łucji. Dożyła 98 lat i zmarła w 2005 r., niemal całe swe życie spędzając w karmelu w portugalskiej Coimbrze. Orędzie fatimskie Matki Bożej w wielkim skrócie nazwać można nawoływaniem do nawrócenia, oddaniem czci Niepokalanemu Sercu Maryi i zachętą do codziennego odmawiania różańca. Oficjalne potwierdzenie prawdziwości objawień i zatwierdzenie kultu w Kościele nastąpiło w 1930 r. W latach następnych miały miejsce kolejne wydarzenia, które ten kult utwierdzały i rozszerzały na cały świat. Jednym z najistotniejszych, mających wpływ na wzrost pobożności fatimskiej zwłaszcza w Polsce, był dokonany 13 maja 1981 r. (czyli w rocznicę objawienia) zamach na papieża Jana Pawła II. Ojciec Święty, który uszedł z życiem, swoje ocalenie zawdzięczał właśnie cudownej interwencji Matki Bożej Fatimskiej, czemu dał świadectwo pielgrzymując rok po postrzale do Fatimy i ofiarując jako wotum pocisk, który go ugodził[i]. Bez wątpienia to tamte wydarzenia stanęły u podstaw niezwykłego rozkwitu pobożności fatimskiej i rozwoju nabożeństw ku czci Matki Bożej z Fatimy, jaki ma miejsce w Polsce od lat 80. XX w.[ii]. Warto zaznaczyć, że kult fatimski padł w naszym kraju na podatny grunt. Polacy, od wieków czczący Matkę Bożą jako swą Królową, zyskali jej orędownictwo w jeszcze jednej, bliskiej im różańcowej ikonografii. Opisana prawidłowość dotyczy również oczywiście Radomia. Zanim jednak omówione zostaną poszczególne obiekty sakralne – wyrazy przedmiotowego kultu – warto przywołać kilka znamiennych wydarzeń i faktów stanowiących niejako podwaliny tradycji fatimskich w Radomiu.

Początek cyklicznych nabożeństw fatimskich w naszym mieści związany jest z duszpasterską działalnością księży pallotynów i datuje się na 1961 r. Wtedy to ówczesny proboszcz parafii św. Józefa na Młodzianowie, ks. Konstanty Kobielus SAC, wprowadził tu takie nabożeństwo. Co ciekawe, jego zaprowadzenie związane było z postawieniem na placu okalającym pierwotny kościół przy ul. Wiejskiej 9 czterech maryjnych figur: rzeźby Matki Bożej Niepokalanej z lewej strony kościoła; figury Niepokalanego Serca MB w zewnętrznej niszy prezbiterium kościoła; groty z figurą Matki Bożej z Lourdes na tyłach placu kościelnego oraz rzeźby MB Saletyńskiej z prawej strony świątyni. Nabożeństwu fatimskiemu towarzyszyła wówczas procesja wokół kościoła a opisane figury stanowiły kolejne stacje na drodze procesji różańcowej[iii]. Czemu wówczas jedna z figur nie przedstawiała Matki Bożej Fatimskiej? Można się jedynie domyślać, że w tamtych latach, gdy władze partyjne walczyły z wiarą katolicką, taką rzeźbę nie było łatwo zdobyć. Obecnie na placu, gdzie stał kościół parafialny nie ma już żadnego śladu, tak po świątyni, jak i opisanych figurach[iv]. Na szczęście opisane rzeźby nie przepadły, lecz po zdemontowaniu są sukcesywnie odnawiane. Jedna z nich - figura Matki Bożej z la Salette – w ubiegłym roku ustawiona została na nowym miejscu przed świątynią przy ul. Młodzianowskiej[v]. Nabożeństwa fatimskie w tutejszej parafii odbywają się nieprzerwanie od przeszło pół wieku.

Kolejnym istotnym wydarzeniem jeszcze sprzed zamachu na Jana Pawła II, mającym zapewne wpływ na wzrost kultu Matki Bożej z Fatimy w Radomiu było zorganizowanie w latach 1976-1979 na terenie całej ówczesnej diecezji sandomierskiej z inicjatywy bp Piotra Gołębiowskiego rekolekcji trzeźwościowych orędzia Najświętszej Maryi Panny Fatimskiej. Prowadzili je oo. redemptoryści i towarzyszyło im m.in. uroczyste wniesienie do świątyni parafialnej figury MB Fatimskiej. Radom był jednym z pierwszych miast diecezji, w których takie rekolekcje zostały przeprowadzone[vi].

Już w drugiej połowie lat 80. XX w. powstał w Radomiu Ośrodek Kultu Matki Bożej Fatimskiej. Funkcjonuje on przy parafii pw. św. Pawła Apostoła na Janiszpolu. Myśl stająca u podstaw powstania tego ośrodka zrodziła się w sierpniu 1986 r., po powrocie z pierwszej pielgrzymki kapłanów i wiernych diecezji sandomiersko-radomskiej do Fatimy. 13 sierpnia tego roku celebrowano na Janiszpolu pierwsze nabożeństwo fatimskie, zwane tu popularnie „Fatimą”[vii]. W kolejnych latach w ośrodku przybywało kolejnych fatimskich pamiątek i obiektów, łącznie z relikwiami błogosławionych dzieci fatimskich. Wszystkie ulokowane są jednak we wnętrzu świątyni. Dopiero w maju 2008 r., na wolnej i otwartej przestrzeni placu przed kościołem, wybudowany został interesujący pomnik fatimski. Jest to wyobrażenie objawienia Matki Bożej w Fatimie, więc składa się nie tylko z figury Maryi, ale także rzeźb trojga klęczących przed Nią dzieci – pastuszków, którym się ukazała. Całość wybudowana została na cokole z łamanych brył granitowych. Same zaś figury sprowadzone zostały bezpośrednio z Portugalii[viii].

Wydarzeniem, które miało niewątpliwy wpływ na dalszy wzrost pobożności fatimskiej w Radomiu i mogło przyczynić się do powstania kolejnych obiektów małej architektury sakralnej, było nawiedzenie w dniach 8-17 lutego 1996 r. diecezji radomskiej przez figurę Matki Bożej Fatimskiej. W samym Radomiu figura przebywała 16 i 17 lutego, goszcząc w Wyższym Seminarium Duchownym, Katedrze, Farze i kościołach pw. św. Kazimierza, św. Stefana, św. Pawła, św. Rafała oraz najświętszego Serca Jezusowego[ix].

Przełom wieków XX i XXI był czasem organizowania w większości parafii jubileuszowych misji świętych. Pamiątką takich właśnie misji, które odwoływały się do objawienia Matki Bożej w Fatimie jest figura Maryi, stojąca przy kościele pw. św. Jadwigi na os. Akademickim w Radomiu. Figura ustawiona została na cokole ukształtowanym jako stożek z polnych kamieni. W przednią ścianę cokołu wmurowana jest niewielka tabliczka z białego marmuru z napisem:

2000

JUBILEUSZ

PAMIĄTKA MISJI

FATIMSKICH[x]

Matka Boża w figurze widzianej z ul. Rapackiego ukazana jest w jednej z trzech podstawowych wariantów ikonograficznych „Pani Fatimskiej”, jakie rozpowszechnione są na całym świecie. Konkretnie w powstałym w 1947 r. najpopularniejszym wizerunku „Peregrina” (Madonna Pątniczka), czyli jako Maryja stojąca na wyobrażeniu chmury, ze złożonymi do modlitwy dłońmi, w białej szacie, z koroną na głowie[xi]. Z kolei figura wg wariantu „Immaculata” (Niepokalana) zdobi kapliczkę znajdującą się na placu przy kościele pw. Miłosierdzia Bożego w Jeżowej Woli. Matka Boża w tej rzeźbie ukazana jest z wyciągniętą lewą ręką i prawą wskazującą na swe Niepokalane Serce. Kapliczka ta powstała także w 2000 r., ufundowana została przez parafialne Koła Żywego Różańca w celu upamiętnienia jubileuszu drugiego milenium chrześcijaństwa. Figura pierwotnie znajdowała się w kapliczce w formie szklanej gabloty zwieńczonej koroną[xii]. W 2016 r. została przebudowana – zlikwidowano gablotę ze szkła a figurę ustawiono w nowo wybudowanej, okazałej kapliczce z czerwonej cegły[xiii]. Kolejna figurka Matki Bożej z Fatimy wg najbardziej rozpowszechnionego wariantu „Peregrina” zdobi ogród przed plebanią kościoła farnego pw. św. Jana w Radomiu – czyli plac przy ul. Grodzkiej obok budynku tzw. „domu wielkiego” dawnego zamku królewskiego. Powstała około 2008 r.[xiv]. Identyczna figura zdobi także ogród przed domem prywatnym przy ul. Gołębiowskiej 106. Ustawiona jest na dwustopniowym cokole z łamanego łupku piaskowcowego. Powstała przed lipcem 2007 r.[xv]. Figura ta, podobnie do tej z ogrodu plebańskiego Fary, nie posiada korony.

W Radomiu figurę Matki Bożej Fatimskiej można spotkać jeszcze w kilku innych kapliczkach znajdujących się za ogrodzeniami posesji prywatnych. W każdym z tych obiektów ukazana jest figura wg wariantu „Peregrina”. Kapliczki w formie szklanej gabloty na murowanym cokole, z figurą Matki Bożej Fatimskiej znajdują się w Radomiu przy ulicach Kalińskiej 33[xvi] i Komunalnej 79[xvii] - obydwa obiekty z końca lat 90. XX w. Co ciekawe obie kapliczki wzniosła ta sama rodzina romska (wcześniej wybudowała także kapliczkę przy ul. św. Wacława w Radomiu). Po ich wyprowadzce z poszczególnych miejsc zostawioną kapliczkę przejmowała w opiekę nowa rodzina, jaka zamieszkała w danym domu[xviii]. Interesująca starsza kapliczka, w której wtórnie umieszczono figurę fatimską, położona jest przy zbiegu ulic Witkacego i Studziennej na radomskim Malczewie. Figurkę umieszczono tu we frontowej, głównej wnęce. Obecność takiej ikonografii w tym miejscu staje się zrozumiała, gdy weźmie się pod uwagę fakt, że przedmiotowa kapliczka stoi mniej więcej w połowie drogi między fatimskimi ośrodkami na Młodzianowie i Janiszpolu, a swego czasu Malczew wchodził w skład parafii z ul. Wiejskiej. Opisywana kapliczka pochodzi z 1958 r. i zobaczyć na niej można np. sygnaturę kamieniarzy Majewskich z Szydłowca[xix].

Przez jakiś czas niewielka figurka Matki Bożej z Fatimy znajdowała się także w jednej z wnęk dewocyjnych murowanej kapliczki stojącej za ogrodzeniem posesji przy ul. Odrodzenia 168. W obiekcie tym co jakiś czas wymieniane są poszczególne figurki Maryi, co może wiązać się z tym, że sama kapliczka wybudowana została w 1988 r., jako pamiątka obchodzonego w Polsce w latach 1987-1988 Roku Maryjnego[xx]. Nietypową kapliczkę fatimską jeszcze kilka lat temu można było oglądać za parkanem posesji przy ul. Starokrakowskiej 33 w Radomiu. Niewielka figurka Matki Bożej Fatimskiej ustawiona była tu na niecodziennej konstrukcji, złożonej z metalowych prętów i kawałków betonowego gruzu[xxi]. Obecnie niestety nie ma już tego obiektu.

Ostatnią grupę obiektów małej architektury sakralnej, gdzie spotkać można wizerunek „Fatimskiej Pani” stanowią przydrożne krzyże, do których przymocowane są niewielkie kapliczki szafkowe z takimi właśnie wyobrażeniami. Figurkę Matki Bożej Fatimskiej spotkamy we wnęce szklanej gablotki przymocowanej do metalowego krzyża ze zbiegu ulic Wiejskiej i Ciborowskiej na Godowie[xxii]. Krzyż ten znajduje się na terenie parafii św. Józefa – zrozumiała jest więc obecność tu ikonografii fatimskiej. Z kolei na terenie drugiej radomskiej parafii, gdzie czci się Matkę Bożą Fatimską (Janiszpol), przy zbiegu ulic Bieszczadzkiej i Sołtykowskiej, stoi drewniany krzyż jubileuszowy z 2000 r., do którego przymocowana jest szklana gablotka z figurą „Fatimskiej Pani”[xxiii]. Metalowy krzyż, u którego podnóża znajduje się cokół w kształcie kopca granitowych skał, gdzie w jednej z kamieni wykuto wnękę dla figury Matki Bożej Fatimskiej, stoi przy skrzyżowaniu ulic Puszczańskiej i ks. T. Ofiary na Firleju. Obiekt upamiętnia rok jubileuszowy 2000[xxiv]. Krzyże, do których przytwierdzone są kapliczki szafkowe z wizerunkiem Matki Bożej z Fatimy znajdują się w Radomiu także przy ul. Zielonej na Wacynie[xxv] i Starokrakowskiej (w pobliżu ul. Kosynierów) w Jeżowej Woli.[xxvi].

Biorąc pod uwagę mobilność i często małą trwałość podobnych wizerunków oraz obiektów - powiedzieć trzeba, że ikonografia fatimska z pewnością gościła i gościć będzie jeszcze w wielu innych obiektach małej architektury sakralnej. Dość duża ilość figurek i obrazków ukazujących Matkę Bożą z Fatimy, jaką spotykamy w Radomiu, pokazuje, że także w obecnych czasach może żywo rozwijać się kult i powstawać liczne obiekty sakralne, które zaliczyć można do jednej, stosunkowo zbieżnej grupy ikonograficznej.



[i] G. Górny, J. Rosikoń, Tajemnice Fatimy. Największy sekret XX wieku, Warszawa 2016, passim.

[ii] Dla przykładu w 1983 r. bp Edward Materski erygował jedyną na terenie obecnej diecezji radomskiej parafię pw. Matki Bożej Fatimskiej w Ługach koło Zwolenia. Patrz: Rocznik diecezji radomskiej 2007, Radom 2007, s. 515.

[iii] A. Czulak [rozm. przepr. J. Kulik], „Głośmy, że miłość jest mocniejsza niż nienawiść”, „Moja Parafia”, 2017, Nr 1153, s. 2-3; Maria, Parafia św. Józefa. Kościół Królowej Apostołów, „Iskierki św. Rafała”, 2002 nr 3, s. 8-9.

[iv] Inwentaryzacja własna: 2 VII 2015 r.

[v] J. Kulik, Witaj piękna z La Salette, „Moja Parafia”, 2016, Nr 1132, s. 2; Inwentaryzacja własna: 9 V 2017 r.

[vi] Porównaj: P. Gołębiowski, Maria Spes Nostra, Sandomierz 1989, s. 177-181.

[vii] Maria, Ośrodek Fatimski. Parafia Świętego Pawła Apostoła, „Iskierki św. Rafała”, 2001 nr 7, s. 6-7; Z. Niemirski, Radomska Fatima (Panorama parafii), "Ave Gość Radomski" 2007, nr 19, s. VIII.

[viii] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta C-15. Scena objawienia fatimskiego, ul. P. Skargi 9 – plac przed kościołem pw. Św. Pawła Apostoła. Radom 2008, Archiwum Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia.

[ix] A. Płuciennik, Sprawozdanie z nawiedzenia figury Matki Boskiej Fatimskiej w diecezji radomskiej, „Kronika Diecezji Radomskiej” 1996, nr 2/3 s.137-151; P. Zając, Fatima w Radomiu, ”Dziennik Radomski” 1996, nr 36, s. 6; Figura tysięcy wiernych, „Dziennik Radomski” 1996, nr 35, s. 1.

[x] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta B-103 Figura Matki Bożej Fatimskiej, ul. Górnicza 2 – plac kościoła pw. św. Jadwigi., Radom 2007, Archiwum SKRZR.

[xi] Twórcą wszystkich trzech rozpowszechnionych na świecie wizerunków figuralnych Matki Bożej Fatimskiej jest portugalski rzeźbiarz José Ferreira Thedim. Pozostałe dwa wizerunki to: „Capelinha” (1920) – wg którego Matka Boża ukazana jest w szacie o odcieniu błękitu oraz „Immaculata” (1941) – ukazujący Maryję z otwartym, niepokalanym sercem. Porównaj: G. Górny, J. Rosikoń, dz. cyt. s. 230.

[xii] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta B-104 Kapliczka,ul. Starokrakowska 144 – p ul. Starokrakowska 144 – plac kościoła pw. Miłosierdzia Bożego, Radom 2007, Archiwum SKRZR.

[xiii] Inwentaryzacja własna: 15 V 2016 r.

[xiv] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta C-18. Figura Matki Bożej Fatimskiej, ul. Grodzka – plac Zamkowy (Plebani kościoła Św. Jana), Radom 2009, Archiwum SKRZR.

[xv] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta C-13. Figura Matki Bożej Fatimskiej, ul. Gołębiowska 106., Radom 2008, Archiwum SKRZR.

[xvi] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta B-097. Kapliczka, ul. Kalińska 33, Radom 2007, Archiwum SKRZR.

[xvii] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta B-099. Kapliczka, ul. Komunalna 79, Radom 2006, Archiwum SKRZR.

[xviii] Porównaj: K. Piotrowska, Przydrożne znaki wiary, „Ave Gość Radomski”, 2010, nr 42, s. IV-V.

[xix] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta B-043. Kapliczka przydrożna, ul. Witkacego/ Studzienna. Radom 2005, Archiwum SKRZR.

[xx] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta B-080. Kapliczka, ul. Odrodzenia 168. Radom 2005, Archiwum SKRZR.

[xxi] P. Puton, Karta ewidencyjna murowanych kapliczek, figur i krzyży. Karta C-05. Kapliczka, ul. Starokrakowska 33., Radom 2007, Archiwum SKRZR.

[xxii] Korzenie tego krzyża sięgają jeszcze czasu międzywojennego. Pierwotnie był to obiekt drewniany. Na krzyż metalowy, o obecnym wyglądzie, zamieniono go w latach 70. XX w. Krzyż pierwotnie stał w innym miejscu – przy zbiegu ulic Wiejskiej i Opolskiej. Na obecne miejsce przeniesiono go około 2010 r. Porównaj: E. Orzechowska, Godów. Dzieje radomskiej dzielnicy, Radom 2010, s. 120-121.

[xxiii] Inwentaryzacja własna: 3 V 2012 r. Krzyż ten zastąpił starszy, drewniany obiekt, na którym widniała data „1932”.

[xxiv] Inwentaryzacja własna: 22 IV 2012 r.

[xxv] Inwentaryzacja własna: 10 VIII 2011 r.

[xxvi] Inwentaryzacja własna: 9 I 2008 r.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .