Zamknij

Marek Kwarciński, Andrzej Żytnicki, Chałupy w Radomskiem. Janików

Chłopskie domostwa z miejscowości Janików dają obraz budownictwa ludowego tym rejonie w latach 30. XX w. Był to czas, w którym chałupy budowano już jako wieloizbowe obiekty z co najmniej dwoma izbami, a także obszerną sienią, ciągle powszechnie występują także komory. Rozbudowane urządzenia ogniowe oraz ich ulokowanie w środku domostwa tworzyły dośrodkowe układy rozplanowania wnętrza i zapewniały dobre warunki mieszkaniowe.


Janików (pow.przysuski)

Naszą prezentację rozpoczynamy od chałupy z 1932 r. Jest to budynek zbudowany w drewnianej konstrukcji zrębowej. Do jednej ze ścian szczytowych dostawiona jest kamienna obora. Chałupa i przylegająca do niej obora nakryte są wspólnym dachem dwupołaciowym, który pierwotnie poszyty był strzechą słomianą, a obecnie znajduje się tam eternit. Więźba dachowa jest o ustroju krokwiowym, gdzie krokwie opierają się na płatwach. Belki sufitowe w części, w której wystają poza lico ściany są ozdobnie zakończone.


Janików. Chałupa z 1932 r.

W obejściu znajdują się także inne budynki murowane, a mianowicie obszerna dwuklepiskowa stodoła, narzędziownia, magazynek z drewutnią. Obiekty te powstały w latach 70. i 80.

W roku 1932 gdy powstawał budynek mieszkalny gospodarze posiadali jedynie 2 ha ziemi. Materiał na jego budowę zakupiono w „lesie Dębińskich” natomiast prace budowlane prowadzili wynajęci cieśle. W pierwotnym rozplanowaniu tej chałupy znajdowała się obszerna izba wyposażona w dwa otwory okienne,
a także w trzon kuchenny ora piec chlebowy. Nad trzonem zawieszona była kapa do odprowadzania dymu. Była tez mniejsza izba, która pełniła funkcję kuchni, również wyposażona w trzon kuchenny oraz dodatkowo w tzw. „lepkę”. W obu izba podłoga zrobiona była z desek na legarach. W budynku znajdowała się również sień z cementową posadzką. Ściany wewnętrzne w izbach posiadają tynki wapienne ułożone na trzcinie. Natomiast ściany zewnętrze ocieplone są papą.

Kolejnym domem o podobnym układzie jest chałupa z 1935 r. Tutaj także mamy do czynienia z budynkiem mieszkalnym zbudowanym w konstrukcji zrębowej, który połączony jest z murowanym budynkiem inwentarskim. Ich konstrukcje dachowe nie stanowią jednak całości. Dach obory jest nieco wyższy i bardziej stromy Pierwotnie dach chałupy poszyty był strzechą słomianą, która w latach 50. zastąpiona została eternitem. Dachy są dwupołaciowe. Więźba dachowa jest o ustroju krokwiowym. W chałupie znajdują się dwie izby, sień oraz komora. Jest też dodatkowe wejście z sieni do obory. Otwory okienne ulokowany są w sposób typowy tj. w dużej izbie znajdują się dwa okna, natomiast w małej jedno okno. Urządzenia ogniowe składają się z dwóch trzonów kuchennych pieca chlebowego oraz grzewczego. Zewnętrzne ściany częściowo są ocieplone papą (część mieszkalna) natomiast ściany sieni pomalowane są wapnem z dodatkiem pigmentu. Podłogi wewnątrz stanowią klepiska gliniane, które później pokryto linoleum. Ściany wewnętrzne są otynkowane.



Janików. Chałupa z 1935 r.

Kolejna chałupa z Janikowa, która powstała w latach 30 XX w. pierwotnie w swojej formie i konstrukcji była podobna jak domy przedstawione powyżej. Był to dom z dwoma izbami i sienią. Budynek był też połączony z sąsiadującą bezpośrednio kamienną oborą. Właściciele gospodarstwa wyburzyli jednak oborę i powiększyli nieco dom.



Janików. Po wyburzeniu obory chałupa została powiększona.

Przedstawione powyżej przykłady chłopskich domostw z miejscowości Janików dają obraz budownictwa chłopskiego tym rejonie w latach 30. XX w. Był to czas, w którym chałupy budowano już jako wieloizbowe domostwa z co najmniej dwoma izbami, a także obszerną sienią ciągle powszechnie występują komory. Rozbudowane urządzenia ogniowe oraz ich ulokowanie w środku domostwa tworząc w ten sposób dośrodkowe układy rozplanowania wnętrza zapewniały dobre warunki mieszkaniowe. Zwraca też uwagę fakt, że ściany wewnątrz budynków były tynkowane. Nie było to powszechnie w innych rejonach Radomskiego. Natomiast typowe dla tych okolic było łączenie budynku mieszkalnego z obiektem inwentarskim oraz stosowanie do tego ostatniego budulca, jakim był kamień. Podsumowując możemy powiedzieć, że w tej miejscowości, budowano chałupy szerokofrontowe asymetryczne o układzie dośrodkowym. Rozplanowanie wnętrza było półtoratraktowe.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .