Zamknij

Słów kilka "o praktycznych wynalazkach ułatwiających przechowywanie żywności"

Słów kilka

Początek jesieni to czas stopniowego przechodzenia od pełnego plonów lata do zimy, w czasie której ziemia przestaje rodzić i zdani jesteśmy tylko na to, co udało nam się wcześniej zabezpieczyć.

Początek jesieni to czas stopniowego przechodzenia od pełnego plonów lata do zimy, w czasie której ziemia przestaje rodzić i zdani jesteśmy tylko na to, co udało nam się wcześniej zabezpieczyć. Gromadzenie zapasów, wykonywanie przetworów było „od zawsze” domeną skrzętnych gospodyń, zresztą i dzisiaj każda pani domu posiada pewien zapas żywności, po prostu „na wszelki wypadek”. Oczywiście w epoce marketów, dyskontów i sklepików zapas ten można szybko uzupełnić. Niegdyś jednak sytuacja nie była tak prosta, dlatego zalecano: „Zapobiegliwa gospodyni nie tylko gromadzi odpowiednią ilość artykułów żywnościowych. Również ważne jest, aby te produkty były należycie przechowywane i zabezpieczone przed zepsuciem. Wiemy bowiem z własnego doświadczenia, że przechowywane produkty żywnościowe z czasem zmieniają swój wygląd, smak, zapach, a nawet kolor” czytamy w „Poradniku gospodyni wiejskiej” z 1950 r. Przechowywanie to nie było wcale sprawa prostą, dlatego w okresie jesiennym starano się za wszelką cenę jak najlepiej zabezpieczyć dary mijającego lata. Najpopularniejszą metodą było oczywiście chłodzenie, czy to w budowanych w ziemiańskich dworach lodowniach czy też popularnych piwnicach. Warzywa powszechnie kopcowano, czyli przechowywano w dołach okrytych słomą, w których je układano, nakrywano ponownie i przysypywano ziemią. To najprostsza z metod przechowywania ziemniaków, marchwi czy buraków. Często stosowaną metodą było suszenie owoców i warzyw: na słońcu, w piecu chlebowym na płycie kuchennej czy w piekarniku. W przypadku wielu warzyw dobrze sprawdza się kiszenie, czyli sposób konserwacji żywności przeznaczonej do spożycia oparty na procesie fermentacji mlekowej. Kiszono buraki, grzyby, ogórki, ale przede wszystkim kapustę. Kiszona kapusta to bodaj najpopularniejszy składnik dań zimowych, dostarczający niezbędnej dawki witamin. Dodatkową, wysoko cenioną zaletą produktu była i jest jego …cena. Proces kiszenia kapusty przez lata nie uległ zmianie i obejmuje kilka etapów. Zebrane główki poddaje się wybieleniu, czyli przez kilka dni przechowuje w chłodnym i ciemnym pomieszczeniu, co prowadzi do zaniku chlorofilu i związków siarkowych odpowiedzialnych z gorzki smak. Tak przygotowane główki oczyszcza się z wierzchnich liści, wycina głąb i szatkuje: przy pomocy noży, szatkownic skrzynkowych czy szatkownic o napędzie mechanicznym. Tak pociętą kapustę układano w beczkach warstwami i przesypywano solą. Zasadnicze znaczenie dla dalszego procesu miało ubicie poszczególnych warstw, pozwalające na „puszczenie soku” i usuniecie nadmiaru powietrza. Rzecz jasna posługiwano się w tym celu bijakiem drewnianym, co zapewne było skuteczne, ale przy niewielkich ilościach. Za daleko efektywniejszą metodę uznawano ubijanie kapusty nogami. Ten właśnie element procesu budził wiele kontrowersji w przypadku przygotowywania większej ilości kapusty, przeznaczonej do dalszej odsprzedaży. „Ubijanie kapusty w beczkach, kadziach czy basenach przeprowadzane było u nas dotychczas stopami ludzkimi, bosyma lub w specjalnych butach gumowych. Ten prymitywny system pracy miał wiele wad: w przetwórstwie okazał się niepraktyczny i mało wydajny, a poza tym – niedość higieniczny i niekiedy niebezpieczny dla zdrowia pracujących (przeziębienia)” czytamy w „Życiu Radomskim” z 1949 r. Dla uniknięcia tej sytuacji proponowano skorzystanie z wynalazku jednego z mieszkańców Warszawy, A. Wiśniewskiego nazwanego „deptakiem” i pod tą nazwą opatentowanego. Konstrukcja ubijaka była stosunkowo prosta. Miał on kształt szczudeł, do których słupków domontowane były podstawy na stopy i paski do mocowania stóp. W podanej precyzyjnie odległości 24 cm od stóp znajdowały się owalne płytki drewniane przymocowane do słupków kątownikami tzw. płetwy. To one służyły do ubijania kapusty. Dalsza procedura kiszenia była już całkowicie tradycyjna. Kapustę w beczkach nakrywano deseczkami drewna, które obciążano kamieniem, tak aby w procesie fermentacji pokrywa nie spadała. Ważne jest pewna nieszczelność pokrywy, tak, aby gazy fermentacyjne mogły się spokojnie wydostawać, co dodatkowo ułatwia przebicie kapusty „od dna” za pomocą zaostrzonego kija. W połowie XIX w. Louis Pasteur prowadząc badania nad fermentacją mlekową, masłową, octową i alkoholową dokonał przełomowego dla wszystkich gospodyń domowych odkrycia procesu nazywanego odtąd powszechnie „pasteryzacją”. Technika ta polega na podgrzewaniu produktów spożywczych, tak aby zniszczyć lub zahamować wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych lub enzymów. Podgrzanie produktu wymaga umieszczenia go w odpowiednim naczyniu – butli czy słoju z bardzo szczelnym zamknięciem. Ze względu na stosunkowo wysoką dostępność i popularność kompotów owocowych podawanych do obiadów bardzo długo do pasteryzacji używano butelek. Proporcjonalnie do dostępności butelek niedostępne były korki do nich. Gospodyniom zalecano więc samodzielne wykonanie niezbędnych zamknięć. W cytowanym już „Życiu Radomskim” dziennikarze w ramach prezentacji nowych i odkrywczych wynalazków, które miały „uniezależnić kraj od importu korka i gumy” proponowali zastosowanie pomysłu Wacława Różniatowskiego, warszawiaka, który opatentował korek wykonany z papieru zwiniętego w stożek. Jego wykonanie wymagało wycięcia z papieru (pergaminowego, parafinowego) kwadratu lub koła, nacięcie go wzdłuż promienia i zwiniecie go do środka. „Korek składa się wiec z kilku warstw papieru wzajemnie się zaciskających lub rozprężających. Wciskamy go w szyjkę butelki i dopasowujemy go tak, aby stożek zachował wydłużony kształt i nie wystawał za bardzo z butelek”. Dla wzmocnienia zakorkowania butelek i zabezpieczenia przed wypadaniem korka wkładamy kolejny stożek w pierwszy, korki wyrównujemy, mocno zaciskamy, przewiązujemy sznurkiem lub lakujemy. Trzeba dodać, że to zabezpieczenie jest niezbędne, aby zapobiec wysadzeniu korka z butelki w czasie gotowania (pasteryzacji) i konieczne jest niezależnie od rodzaju użytego korka. Niespokojnym gospodyniom, niezbyt pewnym użytego nowatorskiego korka (niepokój ten zapewne jest zupełnie bezzasadnym, bowiem korek stożkowy opatentowano pod numerem W 23011 i planowano wprowadzić do fabrycznej produkcji) zalecałabym użycie „pecha”. W brew swej nazwie to (wedle porad dla gospodyń wiejskich) to jeden z najprostszych środków pozwalających na odcięcie powietrza od przetworu. „Pech” to jasnobrązowa masa przygotowana z kalafonii i oleju parafinowego, którą kupowano w drogeriach lub mydlarniach w postaci stałej, kruszono na kawałki, podgrzewano i uszczelniano nim zakrycia butli lub słoików. Dziś zapewne nie zakupimy „pecha” warto więc wiedzieć, że można wykonać go samodzielnie. W tym celu rozpuszczamy 1 kg kalafonii i mieszamy z 15 dkg oleju parafinowego lub lnianego. Jeśli nie planujemy zużyć go od razu, możemy przelać do pudełka i wykorzystywać stopniowo skruszając odpowiedniej wielkości kawałki.

Pewną pociechę dla zapobiegliwych i zaradnych gospodyń stanowiła zapewne wiedza, że w Stanach Zjednoczonych już w 1913 roku pojawiła się w sprzedaży pierwsza elektryczna domowa lodówka o nazwie „Domorle”. Chłodziarka dostępna była także w Niemczech. Niestety w Polsce na ten wynalazek przyszło nam czekać aż do 1956, kiedy we Wrocławiu wyprodukowano „Mewę”.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020

×

Drogi Użytkowniku!

Administratorem Twoich danych jest Muzeum Wsi Radomskiej z siedzibą przy ulicy Szydłowieckiej 30 w Radomiu, zarejestrowanym w Rejestrze Instytucji Kultury prowadzonym przez Samorząd Województwa Mazowieckiego pod numerem RIK/21/99 NIP 796-007-85-07.   Nasz e-mail to  muzeumwsi@muzeum-radom.pl, a numer telefonu 48 332 92 81. Z Inspektorem Ochrony Danych (IOD) skontaktujesz się mailem iod@rodo-radom.pl

Co do zasady Twoje dane zbieramy wyłącznie w celach związanych ze statutowymi zadaniami MUZEUM. Przetwarzamy Twoje dane zgodnie z prawem: w przypadku gdy przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze, wykonania umowy oraz gdy przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym. Zawsze prosimy Cię o podanie tylko takiego zakresu danych, jaki jest niezbędny do realizacji naszych celów:

gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie; katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów; przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w sposób dostępny do celów naukowych; zabezpieczanie i konserwację zbiorów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych obiektów kultury materialnej i przyrody; urządzanie wystaw stałych i czasowych; organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych; prowadzenie działalności edukacyjnej; popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę; udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych; zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji; prowadzenie działalności wydawniczej, prowadzenie strony www, w tym zakresie serwisów, które poprawiają jakość naszej pracy i poziom oferowanych usług.  

W trosce o bezpieczeństwo zasobów Muzeum informujemy Cię, że będziemy monitorować siedzibę Muzeum z poszanowaniem Twojej ochrony do prywatności. W tym wypadku będziemy działać w oparciu o przepisy prawa i w celu wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym.

Nie będziemy przekazywać Twoich danych poza Polskę, ale możemy udostępnić je podmiotom, które wspierają nas wypełnianiu naszych zadań. Działamy w tym przypadku w celu wypełnienia obowiązków prawnych, które na nas spoczywają oraz w związku z wykonaniem zadań realizowanych w interesie publicznym.

Twoje dane będziemy przetwarzać w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w naszym kraju, tak długo, jak przetwarzanie jest  niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na nas jako administratorze; także w związku z realizacją zadań publicznych oraz do momentu ustania przetwarzania w celach planowania związanego z organizacją funkcjonowania Muzeum.

Przysługuje Ci prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich sprostowania, ograniczenia przetwarzania oraz, w zależności od podstawy przetwarzania danych osobowych, także prawo do wniesienia sprzeciwu wobec ich przetwarzania oraz prawo do ich przenoszenia i usunięcia.

Jeżeli przetwarzanie danych odbywa się na podstawie zgody, masz prawo do cofnięcia tej zgody w dowolnym momencie, jednak bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Przysługuje Ci również prawo wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, gdy uznasz, że przetwarzanie Twoich danych osobowych narusza przepisy prawa.

Podanie danych osobowych jest obligatoryjne w oparciu o przepisy prawa; w pozostałym zakresie dobrowolne, ale odmowa ich podania może uniemożliwić podjęcie współpracy, realizację umowy czy usługi.

Szczegółowe zasady ochrony Twojej prywatności znajdują się w naszej Polityce Prywatności i Polityce Cookies.

Administrator Danych Osobowych .